Υπογονιμότητα – Ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνω;

Στόχος του άρθρου αυτού είναι η αύξηση των πιθανοτήτων για εγκυμοσύνη με φυσικό τρόπο ή εξωσωματική γονιμοποίηση, δεδομένου ότι έχει πραγματοποιηθεί εξατομικευμένη διερεύνηση και διάγνωση της υπογονιμότητας του ζεύγους.

Η αναπαραγωγή αποτελεί θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα. Υπογονιμότητα ορίζεται η μη επίτευξη κύησης ύστερα από έναν τουλάχιστο χρόνο σεξουαλικών επαφών χωρίς προφύλαξη.

Η υπογονιμότητα, ανάλογα με το αίτιο που την προκαλεί διακρίνεται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες : α) σε αυτήν που οφείλεται σε κάποιο γυναικείο παράγοντα (42% περιπτώσεων), β) σε αυτήν που οφείλεται σε κάποιον ανδρικό παράγοντα (30% περιπτώσεων), γ) στην υπογονιμότητα άγνωστης αιτιολογίας (28% περιπτώσεων).

Σε αρκετές περιπτώσεις  στο πρόβλημα του ζευγαριού συντρέχουν ως ένα βαθμό τόσο ο ανδρικός όσο και ο γυναικείος παράγοντας.

Ο έλεγχος για την υπογονιμότητα περιλαμβάνει μια πληθώρα εξετάσεων, αλλά εδώ θα αναφερθούμε σε κάποιες από τις βασικότερες  διαγνωστικές εξετάσεις και τεχνικές που μπορεί να προσφέρει ένα εργαστήριο που ασχολείται με την υπογονιμότητα:

-Η ανάλυση σπέρματος (Σπερμοδιάγραμμα): Πραγματοποιείται μετά από 3-5 μέρες αποχής από σεξουαλική δραστηριότητα. Το σωστό είναι η λήψη να πραγματοποιηθεί στο εργαστήριο ή στο σπίτι μετά από σαφείς οδηγίες. Η εμπειρία του ειδικού που θα πραγματοποιήσει την ανάλυση έχει μεγάλη σημασία.

Στην περίπτωση παθολογικού αποτελέσματος συνιστάται επανάληψη σε τρεις μήνες ή και νωρίτερα, εάν φαίνεται να συνυπάρχει λοίμωξη του γεννητικού συστήματος ή πολύ μεγάλη παθολογία.

Η ανάλυση σπέρματος πρέπει να γίνεται σε εξειδικευμένο εργαστήριο, όπου ακολουθούνται οι οδηγίες της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας (WHO). Ένα φυσιολογικό σπερμοδιάγραμμα συνήθως θα αποκλείσει ένα σημαντικό παράγοντα υπογονιμότητας από την πλευρά του άνδρα.

-Το ορμονικό προφίλ στη γυναίκα συνίσταται στον έλεγχο πέντε ορμονών (FSH, LH, Οιστραδιόλη, PRL, TSH) την τρίτη ημέρα της περιόδου. Υψηλά επίπεδα FSH σχετίζονται με περιορισμένη ωοθηκική λειτουργία.

Επίσης, αυξημένα επίπεδα της LH αναλογικά με τα επίπεδα της FSH, σχετίζονται με σύνδρομο πολυκυστικών ωοθηκών.

– Ο έλεγχος της ωοθυλακιορρηξίας:  μέτρηση των επιπέδων της προγεστερόνης στο μέσο της ωχρινικής φάσης (21η ημέρα κύκλου σε ένα κύκλο 28 ημερών) ή 7 ημέρες πριν την επόμενη περίοδο, όταν ο κύκλος είναι σταθερός.

Σε διαφορετική περίπτωση, πρέπει να γίνει προσαρμογή της μέτρησης ανάλογα με τα δεδομένα της κάθε ασθενούς. Μόνο επίπεδα PRG  > 10 ng/ml θεωρούνται επαρκή για την εξακρίβωση επιτυχημένης ωοθυλακιορρηξίας.

– Μέτρηση της ορμόνης AMH: τιμές χαμηλότερες από 0,36 ng/ml είναι σε γενικές γραμμές δείκτης χαμηλού ωοθηκικού δυναμικού. Αυτό βέβαια  δεν σημαίνει πως μια γυναίκα με πολύ χαμηλή AMH δεν μπορεί να μείνει έγκυος. 

-Έλεγχος χλαμυδίων με τη μέθοδο  PCR

– Ιολογικός έλεγχος για HIV, ηπατίτιδα B και C

– Μικροβιoλογικός – βιοχημικός έλεγχος σπέρματος 

Πιο εξειδικευμένες εξετάσεις:

Κατακερματισμός του DNA (DNA Fragmentation Test): Η γενετική ακεραιότητα των σπερματοζωαρίων θεωρείται απαραίτητη για το σχηματισμό και τη φυσιολογική ανάπτυξη ενός εμβρύου.

Υψηλό ποσοστό κατακερματισμού του DNA στα σπερματικά κύτταρα, πάνω από 25-30%, υποδηλώνει μέτρια ως κακή γονιμοποιητική ικανότητα και μπορεί να ευθύνεται για ανδρική υπογονιμότητα, στις καταστάσεις εκείνες που οι συμβατικές παράμετροι σπέρματος που αναφέρονται παραπάνω είναι φυσιολογικές.

Καρυότυπος ζεύγους και γενετικοί έλεγχοι με μοριακές μεθόδους μπορούν να  προσδιορίσουν αλλαγές σε χρωμοσώματα, ή γονίδια.

Τα αποτελέσματα από τέτοιου είδους εξετάσεις μπορούν να επιβεβαιώσουν ή να αποκλείσουν οποιαδήποτε υποψία για μια γενετικά καθορισμένη κατάσταση ή να προσδιορίσουν την πιθανότητα ενός ατόμου να αναπτύξει ή να μεταβιβάσει μια γενετική διαταραχή (πχ. Μεσογειακή Αναιμία, Κυστική Ίνωση, Σύνδρομο Turner, Σύνδρομο Klinefelter κα).

Οι εξετάσεις αυτές δεν αποτελούν εξετάσεις ρουτίνας στα πλαίσια διερεύνησης της υπογονιμότητας, αλλά πρέπει να πραγματοποιούνται μονάχα όταν υπάρχουν σαφείς ενδείξεις ( πχ. άνδρες με αζωοσπερμία και συγγενή αμφοτερόπλευρη απουσία των σπερματικών πόρων πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο για Κυστική Ίνωση).

Zευγάρια με τρεις ή και περισσότερες αποβολές πρέπει να υποβάλλονται σε έλεγχο καρυότυπου ζεύγους. 

Ανοσολογικοί παράγοντες  και έλεγχος θρομβοφιλίας (μοριακοί – γενετικοί παράγοντες): Οι εξετάσεις αυτές είναι ιατρικά αποδεκτές στις περιπτώσεις εκείνες που το ζευγάρι έχει επαναλαμβανόμενες αποβολές.

Σε κάθε περίπτωση είναι πολύ σημαντική η εξατομικευμένη προσέγγιση της υπογονιμότητας από τον ιατρό υποβοηθούμενης αναπαραγωγής.

Κατά τη διάρκεια της διερεύνησης και θεραπείας του προβλήματος, τόσο ο άνδρας όσο και η γυναίκα θα πρέπει να αντιμετωπίζονται σαν μία μονάδα.

Η διερεύνηση ενός υπογόνιμου ζευγαριού απαιτεί μεθοδικό έλεγχο λόγω της ποικιλίας των καταστάσεων που μπορεί να οδηγήσουν σε υπογονιμότητα.